Η υδροπονία, δηλαδή η καλλιέργεια εκτός εδάφους, είναι κάθε μέθοδος καλλιέργειας φυτών στην οποία το μέσο ανάπτυξης του ριζικού συστήματος δεν περιέχει έδαφος. Η τροφοδότηση των φυτών με νερό και θρεπτικά στοιχεία βασίζεται στην παροχή ενός τεχνητά παρασκευασμένου θρεπτικού διαλύματος. Το ριζικό σύστημα μπορεί να αναπτύσσεται είτε σε πορώδη υλικά (υποστρώματα) είτε απευθείας στο θρεπτικό διάλειμμα. Η διάδοση της υδροπονίας στην Ελλάδα είναι πολύ περιορισμένη. Μόλις το 3,5% των θερμοκηπιακών καλλιεργειών (περίπου 1800 στρέμματα κηπευτικά και άνθη) είναι υδροπονικές καλλιέργειες. Εν αντιθέσει, σε άλλες ανεπτυγμένες γεωργικά χώρες, η υδροπονία είναι η κύρια μέθοδος καλλιέργειας λαχανικών και ανθέων στα θερμοκήπια.
Τα πλεονεκτήματα της υδροπονίας
Η υδροπονία έχει μία σειρά από πλεονεκτήματα τα οποία, αν τα αντισταθμίσουμε με τα μειονεκτήματα που την συνοδεύουν, προκύπτει σημαντικό όφελος από την υιοθέτηση αυτής της μεθόδου καλλιέργειας. Συνοπτικά, τα κυριότερα πλεονεκτήματα του προσφέρει η υδροπονική καλλιέργεια είναι τα εξής:
- Αντιμετώπιση των προβλημάτων που προκαλούν οι μεταδιδόμενες μέσω του εδάφους ασθένειες.
- Καταπολέμηση του προβλήματος της χαμηλής γονιμότητας που εμφανίζουν πολλά εδάφη θερμοκηπίων (κόπωση εδαφών-εξάντληση).
- Αντιμετώπιση του προβλήματος της υψηλής περιεκτικότητας σε άλατα του αρδευτικού νερού.
- Πρωίμιση της συγκομιδής, καθώς η θερμοκρασία του ριζικού συστήματος είναι υψηλότερη.
- Απαλλαγή του καλλιεργητή από την προετοιμασία του εδάφους και δυνατότητα νέας καλλιέργειας αμέσως μετά την απομάκρυνση της προηγούμενης.
- Μειωμένο κόστος θέρμανσης, καθώς η εξάτμιση νερού από την επιφάνεια του εδάφους είναι αμελητέα και δεν χρειάζεται θέρμανση του εδάφους, αλλά μόνο του εναέριου χώρου του θερμοκηπίου.
- Υψηλότερες αποδόσεις και καλύτερη ποιότητα – διατηρησιμότητα των προϊόντων. Ευκολότερη η εφαρμογή ενός κατάλληλου σχήματος θρέψης των φυτών, καθώς η διαθεσιμότητα θρεπτικών στοιχείων παραμένει ανεπηρέαστη από διάφορους παράγοντες όπως στο έδαφος.
- Προστασία του περιβάλλοντος και αποφυγή ρύπανσης του υδροφόρου ορίζοντα εφόσον υπάρχει κλειστό σύστημα.
Τα μειονεκτήματα της υδροπονίας
- Το σχετικά υψηλό κόστος αρχικής εγκατάστασης.
- Η προϋπόθεση ο επικεφαλής της επιχείρησης να έχει ένα ελάχιστο μορφωτικό επίπεδο.
- Ο σχετικά αυξημένος κίνδυνος εξάπλωσης μιας μόλυνσης στα κλειστά υδροπονικά συστήματα.
- Η αυξημένη κατανάλωση λιπασμάτων στα ανοιχτά υδροπονικά συστήματα, όταν δεν υπάρχει κατάλληλο πρόγραμμα άρδευσης.
Με βάση τα παραπάνω, η υδροπονία δεν αποτελεί μόνο τρόπο παράκαμψης των προβλημάτων αναφορικά με το έδαφος. Τα πλεονεκτήματα της σε σύγκριση με τα με την παραδοσιακή καλλιέργεια στο έδαφος αφορούν και την καλλιεργητική τεχνική αλλά και την ποσότητα-ποιότητα των παραγόμενων προϊόντων.
Θα πρέπει να τονίσουμε ότι για να αξιοποιηθούν πλήρως τα πλεονεκτήματα της υδροπονίας, θα πρέπει να υιοθετηθούν κλειστά συστήματα. Σε αυτά οι απορροές από την άρδευση συγκεντρώνονται και επαναχρησιμοποιούνται. Έτσι αποφεύγεται η απώλεια θρεπτικών στοιχείων στο περιβάλλον και έχουμε εξοικονόμηση νερού και λιπασμάτων. Ανοιχτά συστήματα, όπου οι απορροές οδηγούνται στο έδαφος ή σε γειτονικούς αγρούς θα πρέπει να χρησιμοποιούνται μόνο όταν υπάρχει πρόβλημα αλατότητας στο νερό άρδευσης.
Η εικόνα στην Ελλάδα
Η Ελλάδα, παρόλο που διαθέτει πολύ καλές κλιματικές συνθήκες και σημαντική τεχνογνωσία από εξειδικευμένα εργαστήρια, η έκθεση των θερμοκηπίων έχει σημειώσει αύξηση μόνο κατά 20% τα τελευταία 20 χρόνια, καθώς η τεχνογνωσία είναι παρωχημένη με αποτέλεσμα να μην είναι οικονομικά βιώσιμη η ανάπτυξη των θερμοκηπίων. Θα πρέπει να γίνει εκσυγχρονισμός των γεωργικών εκμεταλλεύσεων με την υιοθέτηση αειφορικών τεχνικών και τεχνολογιών. Αυτές θα στοχεύουν στην βελτίωση της ποιότητας και της ποσότητας των παραγόμενων προϊόντων. Για να γίνει αυτό θα πρέπει να τεθούν σε εφαρμογή σύγχρονες τεχνικές για τον έλεγχο περιβάλλοντος στο χώρο του θερμοκηπίου αλλά και στον έλεγχο του περιβάλλοντος της ρίζας των φυτών. Όσον αφορά το τελευταίο, η υδροπονία είναι μία μέθοδος καλλιέργειας, η οποία προσφέρεται ώστε να έχουμε πλήρη έλεγχο του ριζικού περιβάλλοντος και της θρέψης των φυτών και είναι συμβατή με την αειφορική διαχείριση των θερμοκηπίων.
